Sıkı Para Politikası Nedir? Neden Uygulanır ve Sonuçları Nelerdir?

sıkı para politikası nedir, sıkı para politikası nasıl uygulanır

Son dönemde ABD Merkez Bankası’nın faiz artırım kararları sonrasında sıklıkla gündeme gelen sıkı para politikası konusunu bu bölümde ele alacağız. Sıkı para politikası nedir, sıkı para politikası neden uygulanır, sonuçları ne olur gibi soruların cevaplarını yazımızda bulabilirsiniz.

Sıkı Para Politikası Nedir?

Ülke ekonomilerinin yapı taşı, çeşitli ekonomik araçlar ve kavramlardan oluşmaktadır. Bununla birlikte ekonomik araçlarda veya ekonomik kavramlarda meydana gelebilecek olumsuz bir değişiklik, ülke ekonomisinde negatif bir etki yaratmasına sebep olabilmektedir. Devletler bu gibi sorunların yaşanmaması veya ekonomisini geliştirmek için ekonomi üzerinde çeşitli politikalar uygulamaktadır. Bu tarz politikaların bütününe para politikaları denmektedir.

Bir ülkede ekonomi üzerine para politikalarını, ülkelerin Merkez Bankaları ve üst düzey karar mercileri uygulamaktadır. Uygulanan para politikaları, o ana ait ekonomik verilerden ve ekonomik durumlardan yola çıkılarak yapılmaktadır. Para politikaları kendi içerisinde birçok bölüme ayrılabilmekte ve bu bölümler ekonomik araçların kullanımına göre farklılık gösterebilmektedir.

Günümüzde ülkelerin merkez bankaları tarafından uygulanan para politikaları çeşitlerinden en çok kullanılanlar gevşek ve sıkı para politikasıdır. Bu politikalar sonucunda ortaya çıkan politika araçlarıdır. Genel anlamda ülke merkez bankaları, bağımsız bir şekilde kararlar alabiliyorsa ve bu kararlar sonucunda ülke ekonomisinde değişim yaratabiliyorsa uygulanan para politikaları ve politika araçları da o kadar etkili olmaktadır.

Sıkı para politikası nedir? Sorusunun cevabını detaylı bir şekilde açıklayacak olursak;

Ülke ekonomilerini en çok etkileyen faktörlerden olan enflasyon, ekonomiye ve çeşitli ekonomi araçlarına olumsuz bir şekilde baskı yaptığında ülke merkez bankaları genelde sıkı para politikası uygularlar.

Buradan yola çıkarak sıkı para politikası enflasyon sebep olan para talebi ve para arzı gibi araçların stabil hale getirilmesi ve fiyat istikrarının sağlanması amacıyla uygulanan bir para politikasıdır. Bunun yanında sıkı para politikası faiz oranları, fiyat istikrarı ve döviz kuru gibi kavramlarla birebir entegre olarak ilerlemektedir. Bu sebeple bu tarz bir para politikası uygulanırken merkez bankasının ve devletlerin bu politikayı güçlü bir şekilde desteklemesi gerekmektedir. Aksi takdirde olumsuz etkileri ülkedeki enflasyonu daha çok arttırabilir ve ekonomiyi ciddi miktarda sarsabilmektedir.

Sıkı para politikasının diğer bir ismi ise daraltıcı politikalardır. Daraltıcı politika denmesinin temel sebebi enflasyon kaynaklı gerçekleşen talep artışının daraltılması ve böylece para arzının doğru orantılı olarak azaltılmasının sağlanmasıdır. Aynı zamanda sıkı para politikaları, faizde, döviz kurunda ve mal-hizmet fiyatlarında da bir daralmayı ifade etmektedir.

Merkez Bankası Neden Sıkı Para Politikası Uygular?

Merkez bankaları neden sıkı para politikası uygular? Sorusunun cevabı oldukça çeşitlidir. Birden fazla nedeni olan bir cevaptır. Bunun sebebi bu para politikasının enflasyon değerleri üzerine uygulanmasıdır. Haliyle enflasyon ülkedeki tüm makro ekonomik araçları etkilemektedir. Bu sorunun cevabını maddeler halinde ve detaylı bir şekilde açıklayacak olursak;

• Sıkı para politikasının uygulanmasının en temel sebebi enflasyon değerlerinin artması ve bunun sonucu oluşan makro ekonomik araçlardaki negatif yönlü çökmesidir.
• Enflasyon sonucunda fiyat istikrarı bozulur. Bu sebeple mal ve hizmet fiyatlarında sürekli bir artış meydana gelir. Sıkı para politikası uygulanarak ürünlere olan talep azaltılır ve böylece üretim arzı düşürülerek daha fazla ithalatın önüne geçilmiş olur. Sıkı para politikasının fiyatlar üzerindeki temel amacı arz ve talep dengesinin oluşturulması ve belli bir fiyat istikrarının sağlanmasıdır.
• Faiz oranları, enflasyonun etkisiyle değişen diğer bir ekonomik araçtır. Merkez bankası uyguladığı sıkı para politikasıyla faiz oranları üzerinde değişiklik yapar. Faiz oranları, yatırımcı ve üretici sayısına göre farklılık gösterebilir. Faiz oranlarında yapılacak değişimin temel amacı ülke içerisindeki yabancı veya yerli, yatırımcı ve üretici sayısını arttırarak eş oranlı istihdamı arttırmaktadır. Bunun sebebi enflasyonun ciddi bir işsizlik oranına sebep olmasıdır.
• Enflasyon sonucunda, ülkenin milli parası değer kaybeder. Bunun sebebi enflasyonun para arzını arttırmasıdır. Talep edilen para miktarını karşılamak amacıyla merkez bankası sürekli olarak para basar ve para ne kadar basılırsa yani para arzı ne kadar artarsa milli para, döviz karşısında değer kaybeder. Merkez bankası sıkı para politikasını uygularken, enflasyonun milli para üzerindeki etkisine göre yerli piyasa döviz giriş çıkışı yapar. Bu sayede piyasalarda bir döviz akışı sağlanmaktadır. Döviz akışını fazla olması, milli paranın değerini arttırır ve aynı zamanda yabancı yatırımcıların dikkatini çeker. Özetle sıkı para politikası sayesinde hem milli para değerlenir hem de yabancı yatırımcılar sayesinde istihdam artar.
• Merkez Bankası aynı zamanda hane halkının tasarruf seviyesini arttırmaya yönelik sıkı para politikasını uygulamaktadır. Bunun sebebi tasarruf seviyesine doğru orantılı olarak yatırım seviyesinin artmasıdır. Piyasalarda yatırım varlıklarına talep ne kadar artarsa o piyasanın canlanması da bir o kadar kolay olacaktır.
• Sıkı para politikasının içerisinde aynı zamanda üretimi teşvik edici para politikaları bulunmaktadır. Üretimin artması ve ihracatın bir ülkeye yetecek hale getirilmesi dıştan alımın azaltılmasına ve dış borcun yavaşça kapatılmasına imkân tanıyacaktır. Aynı zamanda mal ve hizmet fiyatları bir istikrar içerisinde olacaktır. Bunun sonucunda alım gücü arttırılacak ve enflasyon seviyesi düşük seviyelere getirilecektir.

Sıkı Para Politikasının Sonuçları

Aslında sıkı para politikasına örnek olarak günümüzde yaşanan süreci gösterebiliriz. FED’in faiz artırımı ve bilanço daraltımı açıklamasıyla birlikte doların sert yükselişi piyasaları allak bullak etti. Yani bu demek oluyor ki, sıkı para politikasının sonuçları arasında para biriminin değer kazanması bulunmaktadır. Sadece FED için geçerli değil bu durum. TCMB’de faiz artırdığında TL’nin değer kazandığı bir ortam oluşmaktadır.

Son dönemde TCMB’nin bu doğrultuda faiz artırmasıpiyasa tarafından ve yatırımcılar tarafından isteniyor olsa da, TCMB tüm dünya sıkılaştırıcı bir politikaya geçiş yaparken tersi yönde hareket etmektedir. Bu durum nedeniyle de Türk Lirası son dönemde ciddi derece değer kaybetmiştir. Sıkı para politikasının en önemli sonuçlarından biri para biriminin değer kazanmasıdır.